Vyombo vya Habari na Mtindo wa Maisha wa Familia ya Ki-Iran Chini ya Mwanga wa Maarifa ya Kiislamu

Shirika la Habari la Kimataifa la Ahlul-Bayt (a.s) -ABNA- Makala hii, ikitilia mkazo mitazamo ya kielimu na kidini, inachunguza nafasi ya vyombo vya habari katika mtindo wa maisha wa familia ya Ki-Iran na pamoja na kufafanua athari zake chanya na hasi, inatoa mfano wa Kiislamu wa usimamizi wa vyombo vya habari katika familia; mfano ambao msingi wake ni utambuzi, chaguo na udhibiti chini ya mwanga wa imani na akili.

1. Utangulizi

Mabadiliko ya kiteknolojia katika miongo ya hivi karibuni, yamefanya vyombo vya habari kuwa sehemu isiyoweza kutenganishwa ya maisha ya kila siku. Televisheni, intaneti, mitandao ya kijamii na anga ya mtandao yamemchanganya mpaka wa nyumba na jamii. Hali hii, familia ya Ki-Iran – ambayo siku moja ilikuwa chanzo cha kueneza utamaduni na maadili ya asili – sasa inakabiliana na changamoto mpya: mabadiliko ya mtindo wa matumizi, kupungua kwa mawasiliano ya uso kwa uso, na kuingizwa kwa mifumo ya mtindo wa maisha ya Magharibi (1).

Kwa mtazamo wa Uislamu, vyombo vya habari siyo tu kifaa cha kutoa taarifa, bali pia ni jukwaa la ushawishi wa kimaadili na kitamaduni. Imam Ali (a.s) anasema:

«الکَلِمَةُ ظَرْفُ الْمَعْنَی، فَانْظُرْ مَا تَمْلَؤُهُ» | Neno ni chombo cha maana, angalia unachokiweka ndani yake (2).

Kauli hii inaweza kuchukuliwa kama msingi wa falsafa ya Kiislamu ya vyombo vya habari; yaani uwajibikaji katika utengenezaji na matumizi ya ujumbe.
Katika tamaduni za Kifarisi pia wanasema:

Sikio linalosikia, moyo unaoona linahitajika.
Kwa sababu kuelewa ujumbe ipasavyo kunahitaji uelewa, siyo kusikiliza tu.

2. Misingi ya Nadharia

2.1. Vyombo vya Habari katika Mtazamo wa Kiislamu

Katika Qur’ani, vyombo vya mawasiliano vinaelezewa kama baraka za Mungu, lakini kwa sharti kwamba vitumike katika njia ya haki. Mungu anasema:

«وَقُلْ لِعِبَادِی یَقُولُوا الَّتِی هِیَ أَحْسَنُ» (Isra/53) | Wambie waja wangu waseme yaliyokuwa mazuri.

Ujumbe wa aya hii ni maadili ya maneno na uwajibikaji katika uenezaji wa ujumbe. Vyombo vya habari pia katika zama hizi ni mwendelezo wa lugha na kalamu hii.

Kutoka kwa mtazamo wa Ahlul-Bayt (a.s), kila ujumbe unapaswa kuwa na vigezo viwili: uaminifu na wema.
Imam Sadiq (a.s) alisema:

«مَنْ صَدَقَ لِسَانُهُ زَکَا عَمَلُهُ» | Kila mtu anayeongea kwa ukweli, matendo yake yanakuwa safi (3).

Kwa hivyo, uaminifu na kueneza wema, ni msingi wa vyombo vya habari katika fikra ya Kiislamu.

2.2. Nadharia za kielimu na kitamaduni za vyombo vya habari

Katika nadharia za mawasiliano, kama mtazamo wa Baudrillard na McLuhan, vyombo vya habari havichangii tu kuenezwa kwa ujumbe bali pia vinaunda uhalisia mpya (4). Kwa hiyo, vyombo vya habari vinaweza "kufafanua upya mtindo wa maisha".
Katika nadharia ya Kiislamu, maana hii inafanana na kauli ya Imam Ali (a.s):

«القلوب أوعیة، فخیرها أوعاها» | Moyo ni chombo, bora zaidi ni wenye nguvu zaidi (5).

Ya’ni kila ujumbe unaoingia katika akili na moyo wa mtu, unaathiri maisha yake.

3. Mitazamo ya Kielimu na Chuo Kikuu

Katika utafiti uliopewa jina "Vyombo vya Habari na Mtindo wa Maisha wa Familia za Ki-Iran", ilibainika kuwa 70% ya familia zinapanga mifumo ya matumizi, mazungumzo na hata muda wa kulala kulingana na vipindi vya televisheni (6).
Katika utafiti mwingine kuhusu athari za mitandao ya kijamii kwenye mtindo wa mavazi na mahusiano ya kifamilia, matokeo yalionyesha kuwa matumizi yasiyo na mpangilio wa anga ya mtandao yanaleta kupungua kwa mshikamano wa kifamilia (7).
Aidha, katika makala nyingine ya Chuo cha Imam Sadiq (a.s), baada ya kuchunguza maudhui ya vyombo vya habari vya Kiislamu, ilisisitiza kuwa vyombo vya habari vya kidini vinapaswa kuwasilisha "mfano wa maisha ya muumini" kwa lugha ya kisasa na picha za kibinadamu (8).

Kutoka kwa mtazamo wa kitamaduni, Ayatollah Khamenei katika tamko la Hatua ya Pili ya Mapinduzi anasema:

«Ikiwa vyombo vya habari havitumikii kweli, vinakuwa zana ya udhalimu; lakini ikiwa vinategemea imani na ufahamu, vinatoa mwanga.» (9)

4. Uchambuzi na Ufafanuzi Kulingana na Maarifa ya Ahlul-Bayt (a.s)

4.1. Vyombo vya habari na Malezi ya Maadili ya Familia

Kutoka kwa mtazamo wa Ahlul-Bayt (a.s), kile ambacho binadamu anaona na kusikia kinaathiri roho yake. Imam Ali (a.s) anaonya:

«العَینُ رَائِدُ القَلْبِ» | Jicho ni kiongozi wa moyo (10).

Kwa hivyo, uangalizi wa maudhui ya vyombo vya habari ni sehemu ya malezi ya kimaadili ya familia.
Mama na baba katika utamaduni wa Kiislamu, ni "walinzi wa nyumba". Hadithi kutoka maisha ya Imam Hasan (a.s) inaripotiwa kwamba siku moja alisikia sauti ya wimbo usiofaa kutoka nje na akasema kwa huzuni: "Sikio letu limejifunza kutaja jina la Mungu, si burudani" (11).
Mwitikio huu ulikuwa malezi ya moja kwa moja na ya kina; kuwasilisha dhana ya chaguo sahihi linapokabiliana na sauti na picha.

4.2. Usawa katika Matumizi ya Vyombo vya Habari

Uislamu haukataa kutumia vyombo vya mawasiliano, bali unasisitiza wastani. Imam Reza (a.s) alisema:

(12) "Bora zaidi katika mambo ni ile hali ya Wastani" | "خَیْرُ الْأُمُورِ أَوْسَطُهَا"

Kwa msingi huu, familia inapaswa kujifunza "ufahamu wa vyombo vya habari" kulingana na wastani; si kutengwa wala kupita kiasi.
Utafiti wa afya ya akili nchini Iran unaonyesha kuwa familia zinazodhibiti matumizi ya vyombo vya habari zinapata furaha ya ndoa na afya ya akili bora zaidi (13).

4.3. Vyombo vya Habari na Utambulisho wa Kitamaduni

Vyombo vya habari vina nafasi muhimu katika kuunda utambulisho. Katika mtazamo wa Kiislamu, utambulisho wa binadamu unajengwa kwa msingi tatu: imani, elimu na matendo mema. Imam Sajjad (a.s) katika Sahifa ya Sajjadiyya, katika dua ya Makarem al-Akhlaq anasema:

«اللهم اجعل سمعی و بصری دلیلاً علی الحق»; Mungu, fanya sikio na macho yangu kuwa mwongozo wa haki (14).
Dua hii kwa hakika ni katiba ya vyombo vya habari kwa muumini.

Kama vile Shahid Beheshti alisema:

«Mtoto wetu anapaswa kuona ukweli nyumbani, siyo kusikia tu kutoka televisheni» (15).

5. Hitimisho

Vyombo vya habari katika maisha ya leo, si adui bali kifaa chenye pande mbili. Ikiwa familia ya Ki-Iran itatumia maarifa ya Kiislamu na kudhibiti matumizi ya vyombo vya habari kwa ufahamu, vyombo vya habari vinaweza kuwa chachu ya ukuaji wa kitamaduni, imani na utulivu. Lakini ikiwa udhibiti na uelewa vinapotea, vyombo vya habari vitakuwa zana ya udhibiti wa kiakili na kitamaduni. Mfano bora ni ule uliotolewa na Ahlul-Bayt (a.s): ufahamu, wastani na uwajibikaji katika maneno na matendo.

Vyanzo

1. Rahimi, M. (1402). «Vyombo vya Habari na Mtindo wa Maisha wa Familia ya Ki-Iran». Jarida la Masomo ya Kitamaduni.

2. Nahj al-Balagha, Hikma 176.

3. Usul al-Kafi, Juz 2, Uk. 115.

4. Baudrillard, J. (1981). Simulacra and Simulation. Paris: Galilée.

5. Nahj al-Balagha, Hikma 89.

6. Rahimi, M. & Alipour, S. (2023). «Vyombo vya Habari na Mtindo wa Maisha wa Familia za Ki-Iran». Chuo Kikuu cha Tehran.

7. Hassan-Zadeh, F. (2024). «Athari za Mitandao ya Kijamii kwenye Mahusiano ya Kifamilia». Jarida la Sosholojia la Iran.

8. Hashemi, R. (2024). «Mfano wa Vyombo vya Habari vya Kiislamu katika Jamii ya Ki-Iran». Chuo cha Imam Sadiq (a.s).

9. Khamenei, Sayyid Ali. (1397). Tamko la Hatua ya Pili ya Mapinduzi. Ofisi ya Hifadhi na Uchapishaji wa Kazi za Kiongozi wa Mapinduzi.

10. Nahj al-Balagha, Hikma 457.

11. Bihar al-Anwar, Juz 44, Uk. 123.

12. Oyoon Akhbar al-Reza, Juz 2, Uk. 25.

13. Amiri, N. na wenzake. (1403). «Uhusiano kati ya Matumizi ya Vyombo vya Habari na Afya ya Akili ya Familia». Jarida la Afya ya Jamii.

14. Sahifa ya Sajjadiyya, Dua 20.

15. Beheshti, Sayyid Muhammad. (1358). Elimu na Malezi katika Uislamu. Qom: Nashriyat Binaat.