Kwa mujibu wa Shirika la Habari la Kimataifa la Ahlul-Bayt (AS) -ABNA-, kundi la “Jamaat Nusrat al-Islam wal-Muslimin (JNIM)”, ambalo ni tawi la Al-Qaeda katika eneo la Sahel, liliundwa mwezi Machi 2017 kufuatia muungano wa makundi kadhaa yaliyokuwa yakifanya shughuli nchini Mali, yakiwemo “Ansar al-Din” na “Katiba ya Macina”.
Kundi hili linatumia mbinu mseto inayojumuisha mashambulizi ya kijeshi pamoja na mielekeo ya utawala wa ndani. Linajenga mahakama za kisharia, linaweka kodi na ushuru wa barabarani, na kwa njia hiyo linajipa uwezo wa kujithibitisha katika maeneo ya vijijini ambako serikali haina udhibiti. Nchi za Magharibi zimeorodhesha kundi hili katika orodha ya makundi ya kigaidi.
Uongozi na muundo
Uongozi mkuu wa kundi uko mikononi mwa Iyad Ag Ghaly, kiongozi mwenye ushawishi mkubwa kutoka kabila la Tuareg kaskazini mwa Mali. Miongoni mwa wasaidizi wake wakuu ni Amadou Koufa, kamanda wa Katiba ya Macina katika eneo la katikati mwa nchi. Wawili hao wako chini ya vikwazo vya Umoja wa Mataifa.
Mwezi Juni 2024, Mahakama ya Kimataifa ya Uhalifu (ICC) ilitoa amri ya kukamatwa kwa Iyad Ag Ghaly kwa tuhuma za uvunjaji wa haki za binadamu wakati makundi yenye silaha yalipokuwa yakidhibiti mji wa Timbuktu (2012–2013). Hatua hii inaashiria mabadiliko ya kundi hili kutoka uasi wa ndani kuelekea operesheni za kikanda ambazo zinaendelea hadi sasa.
Ripoti mpya kuhusu kundi la “Jamaat Nusrat al-Islam wal-Muslimin (JNIM)”, tawi la Al-Qaeda katika eneo la Sahel, inaeleza kwa kina kuhusu ukubwa, mbinu na mwelekeo wa sasa wa kundi hilo, kuanzia nchini Mali hadi Nigeria.
Ukubwa na Uwezo wa Kivita na Kihabari
Taarifa kutoka vyanzo vya wazi zinaonyesha kuwa kundi hili lina maelfu ya wapiganaji. Ripoti za uwanja zinakieleza kama nguvu yenye ufanisi zaidi kijeshi katika ukanda wa Sahel. Katika baadhi ya maeneo ya Mali na Burkina Faso, uwezo wake unazidi ule wa makundi pinzani na hata wa majeshi ya serikali.
Mfano wa uwezo huo ni shambulio la Aprili 2025 nchini Benin, lililosababisha vifo vya askari 54, na kundi likadai kuhusika.
Je, Bamako ipo hatarini kuanguka?
Ingawa uwezekano wa mashambulizi ya moja kwa moja mjini Bamako ni mdogo kwa sasa, kundi hili limeonyesha kuwa linaweza kuizingira mji mkuu kwa mbinu zisizo za moja kwa moja.
Tangu Septemba 2025, misafara ya mafuta kutoka Senegal imekuwa ikishambuliwa, na mabenki kadhaa ya mafuta yamechomwa katika maeneo ya Kayes, jambo lililosababisha upungufu mkubwa wa mafuta jijini Bamako.
Serikali ililazimika kufunga shule na vyuo vikuu na kupunguza matumizi ya mafuta. Mikakati hii inalenga kulemaza maisha ya kila siku, kupunguza imani kwa serikali na kuilazimisha irejee nyuma - tishio ambalo halihitaji hata shambulio la moja kwa moja.
Upanuzi wa Kimataifa wa Al-Qaeda: Kutoka Mali hadi Nigeria
Shughuli za JNIM zimejikita zaidi Mali na Burkina Faso, huku Niger magharibi pia ikiwa sehemu ya operesheni. Tangu 2022, kundi limepanua uwanja wake hadi kaskazini mwa Benin, likifanya uchunguzi hadi Togo na Côte d’Ivoire. Taarifa ya hivi karibuni kuhusu shambulio ndani ya Nigeria inaonyesha kuongezeka kwa ushawishi wa kuvuka mipaka, likitumia udhaifu wa ulinzi wa mipaka.
Mbinu na Taktiki za Kivita
JNIM linaonyesha uwezo mkubwa wa kujibadilisha, kuanzia:
-
Vita vya msituni na mashambulizi ya ghafla,
-
Mitego ya barabarani (IEDs),
-
Hadi ukusanyaji wa “zaka” na ushuru kutoka kwa wafanyabiashara na wakulima.
Katika mwaka huu, limeongeza mbinu za kiuchumi kwa kuzingira upatikanaji wa mafuta, jambo lililoathiri elimu, usafiri na bei za chakula.
Linatumia pia teknolojia za kisasa kama:
-
Mitandao ya mawasiliano ya simu za mkononi,
-
Drones ndogo za kijasusi,
-
Na hata intaneti ya setilaiti pale mitandao ya kawaida inapozimwa.
Vyanzo vya Ufadhili
Kundi linategemea zaidi rasilimali za ndani:
-
Kodi za barabarani,
-
Utekaji wa watu kwa fidia,
-
Wizi wa mifugo,
-
Na mapato kutoka uchimbaji haramu wa dhahabu.
Mitandao ya biashara haramu na mifumo ya fedha isiyo rasmi (kama hawala) inaendelea kulisaidia hata chini ya vikwazo, likiipa urahisi na uimara wa kifedha zaidi ya mashirika yenye udhibiti wa kati.
Mahusiano na Matawi ya ISIS
JNIM lina ushindani wa kudumu na matawi ya ISIS katika Sahel na Afrika Magharibi.
Mashindano haya huzidi katika maeneo yenye:
-
Mikondo ya mapato,
-
Njia za usafirishaji,
-
Na ajira za wapiganaji.
Katika baadhi ya maeneo, hakuna ushirikiano, bali mpasuko wa wazi.
Wakati mwingine, jamii za wenyeji hujiunga na kundi kwa msukumo wa kiusalama au kiuchumi, hasa pale ambapo serikali haina uhalali au inaonekana kama mkoloni wa ndani.
Hivyo, kundi linajenga mfumo sambamba wa utawala, likijaza pengo la dola kupitia hofu, kodi na huduma ndogo—mkakati unaoendeleza siasa ya kijamii ya polepole ya Al-Qaeda.
🇳🇬 Tukio Jipya: Shambulio Ndani ya Nigeria
Mnamo Oktoba 28, 2025, kundi lilitangaza shambulio lake la kwanza nchini Nigeria, likidai kuua askari mmoja katika jimbo la Kwara, karibu na mpaka wa Benin.
Hapo awali Nigeria ilikuwa ikikabiliwa na Boko Haram na tawi la ISIS, lakini kuingia kwa JNIM—lenye uzoefu wa uvamizi wa mipaka—kunaweza kusababisha mivutano mipya kando ya njia za magendo kati ya Benin, Niger na Nigeria.
Tangazo hilo linaonyesha:
-
Udhaifu wa usalama wa mipaka,
-
Na jaribio la kundi kutuma ujumbe wa ushawishi kwa washirika na wapinzani.
Uwezekano wa kuanzisha kituo cha kudumu nchini Nigeria utategemea:
-
Msaada wa vifaa kutoka Benin na Niger,
-
Uwepo wa maeneo salama,
-
Na udhaifu wa vikosi vya usalama vya eneo hilo.
Hatua za Serikali
-
Nigeria imetafuta msaada wa kimataifa lakini imesisitiza kuhifadhi uhuru wake wa kitaifa.
-
Benin imeongeza ushirikiano wa kikanda baada ya mashambulizi ya Aprili.
-
Mali imeanza kutafuta vyanzo mbadala vya mafuta, ikisemekana kuingia mkataba na Urusi, na sasa inaandamana misafara kwa ulinzi wa kijeshi.
Hata hivyo, hatua hizi ni za muda mfupi na hazishughulikii kiini cha tatizo -udhaifu wa dola- ambao ndio nafasi kuu inayotumiwa na JNIM.
Viashiria vya Wakati Ujao
Dalili zinaonyesha kuwa kundi litaendeleza:
-
Mkakati wa kuizingira Bamako kupitia mashambulizi ya misafara ya mafuta na nafaka,
-
Upanuzi kuelekea Togo na Ghana,
-
Na kuimarisha teknolojia ya kivita, ikiwemo matumizi ya drones na mawasiliano ya setilaiti.
Kila tangazo kutoka kwa Iyad Ag Ghaly au Amadou Koufa kuhusu Nigeria au miji ya Sahel linaashiria nia ya kuimarisha ushawishi wa kikanda.
Kwa ujumla, Jamaat Nusrat al-Islam wal-Muslimin imegeuka kutoka kundi dogo la waasi nchini Mali hadi mchezaji mkuu wa kikanda, likitumia pamoja:
-
Mbinu za kijeshi,
-
Shinikizo la kiuchumi,
-
Na mfumo sambamba wa utawala.
Tangazo la shambulio nchini Nigeria lilikuwa dogo kwa kipimo cha kijeshi, lakini kubwa kwa athari za kimkakati:
linathibitisha kwamba mipaka si kizuizi tena kwa makundi haya, na kwamba ukanda wa Sahel unakaribia kuingia katika hatua mpya ya machafuko ya kimipaka na kudhoofika kwa dola.
Katika muktadha wa Bamako, swali kuu sasa si “Je, watauteka mji mkuu?” bali “Je, wataweza kuudhoofisha polepole hadi ulegee kabisa?”
- Na jibu kwa sasa ni wazi: mchakato huo tayari unaendelea.
Your Comment