Ndoa ya “Kiutendaji” na “Kimwitikio” katika Mtindo wa Maisha wa Kiislamu

Habari ya Kimataifa ya Ahlul‑Bayt (a.s) -ABNA-: Kuhusu Sababu za Ndoa ya Kiutendaji na ya Kimwitikio Kwa Marejeleo ya Moja kwa Moja kwa Aya za Qur’an Tukufu

Ni muhimu kufahamu kwamba Qur’an haikuta moja kwa moja istilahi hizi (kiutendaji na kimwitikio). Lakini tunaweza kutoa hitimisho kutokana na mafundisho na dhana za Qur’an juu ya mkazo wa kukubali au kukataa aina hizi za mitazamo.

1. Ndoa ya Kiutendaji (Proactive Marriage) katika mwangaza wa Aya za Qur’an:

Ndoa ya kiutendaji inajengwa juu ya mipaka ya kupanga, uelewa, ukuaji wa fikra, uchaguzi wa kuchukuliwa kwa uangalifu na kuwa na uwajibikaji. Mtazamo huu unalingana na mafundisho mengi ya Qur’an:

• Umuhimu wa fikra na akili: Qur’an mara kwa mara inahoji Mwanadamu kufikiri, kutafakari, kuchunguza, kutumia akili katika maamuzi. Ndoa ya kiutendaji ni matokeo ya fikra hizi na tathmini ya kimantiki.  «إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّیْلِ وَالنَّهَارِ لَآیَاتٍ لِّأُولِی الْأَلْبَابِ» “Hakika katika uumbaji wa mbingu na ardhi na mabadiliko ya usiku na mchana, kuna ishara kwa wenye akili.” (1)

• Aya hii, ingawa iko juu ya uumbaji, inaongeza uzito wa hekima na tafakari ambayo inaweza kupanuliwa kwa maamuzi muhimu ya maisha, kama ndoa.

• Kuishi kwa kusudi katika uumbaji na maisha: Qur’ani inaona uumbaji wa mwanadamu na ulimwengu kuwa na kusudi, na inamtaka mwanadamu mwenyewe kuwa na kusudi katika maisha yake. Ndoa ya kiutendaji pia inalenga kuleta amani (sakinah), upendo (mawaddah) na rehema, na kujenga familia bora. «وَمِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُم مِّنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْکُنُوا إِلَیْهَا وَجَعَلَ بَیْنَکُم مَّوَدَّةً وَرَحْمَةً ۚ إِنَّ فِی ذَٰلِکَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ» “Na moja ya ishara zake ni kwamba akawaalika kwao kutoka katika nafsi zenu wake mwenza wa kuwapata mtulizo kwake, na akafanya upendo na rehema baina yenu; hapo kweli kuna ishara kwa watu wanaofikiri.” (2)

• Uwajibikaji na wajibu: Qur’ani inaweka msisitizo juu ya uwajibikaji wa mwanadamu kwa matendo na maamuzi yake. Ndoa ya kiutendaji inahitaji kukubali majukumu ya maisha ya pamoja. «کُلُّ نَفْسٍ بِمَا کَسَبَتْ رَهِینَةٌ» “Kila nafsi itashikiliwa kwa kile ilichokipata.” (3)

• Heshima ya usafi na kauli kwamba afueni ya tamaa: Qur’ani inashauri waja kanfu kuishi kwa uzuri, na chai yupo tayari kabla ya ndoa, kuchagua mke/mume sahihi (sifa za ndoa ya kiutendaji), kusaidia katika kuhifadhi heshima na usafi wa nafsi.«وَلْیَسْتَعْفِفِ الَّذِینَ لَا یَجِدُونَ نِکَاحًا حَتَّیٰ یُغْنِیَهُمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ» “Na wale ambao hawapati ndoa, wajitafute kwa usafi, hadi Mwenyezi Mungu wawapa uzima wake kwa neema Yake.” (4)

2. Ndoa ya Kimwitikio (Reactive Marriage) na ukosefu wa ulinganifu na mafundisho ya Qur’ani (kwa hitimisho lisilo moja kwa moja):

Ndoa ya kimwitikio mara nyingi hutokana na haraka, shinikizo za nje, hisia za muda mfupi, na ukosefu wa maarifa ya kutosha. Hizi sifa hazifai kabisa na mapendekezo ya Qur’ani kuhusu fikra na tafakari, na kuepuka haraka katika maamuzi muhimu.

• Kuepuka haraka na maamuzi ya haraka: Qur’ani mara nyingi inaonya juu ya haraka na inashauri kwa subira na kuzingatia kabla ya kuchukua hatua, hasa katika mambo muhimu kama ndoa.
  “Binadamu amezaliwa akiwa miongoni mwa wa haraka; Nitawaonesha ishara zangu, basi msikimbilie.” (5)
  Ingawa aya hii iko juu ya ishara za Mungu, inaonyesha tabia ya haraka ya mwanadamu na inashauri kutochukua hatua bila kusubiri.

• Umuhimu wa mashauriano na uchunguzi: Uislamu na Qur’ani vina msisitizo mkubwa juu ya mashauriano katika mambo muhimu. Ndoa ya kimwitikio mara nyingi hufanyika bila mashauriano ya kutosha, bila uchunguzi wa kina.«وَشَاوِرْهُمْ فِی الْأَمْرِ» “Na waombe mashauriano nao katika mambo.” (6)

• Kuepuka kufuata blindly na ubora mdogo wa tathmini: Ndoa ya kimwitikio inaweza kuwa chini ya shinikizo la kijamii au kuigwa bila kuchunguza kwa kina. Qur’ani inakataza kufuata tamaa za nafsi bila kuzingatia uzito wa akili na hekima. «وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَهُمْ» “Wala usifuate tamaa zao.” (7)

Kwa Ujumla:

Qur’an haizungumzi moja kwa moja juu ya istilahi hii: “ndoa ya kiutendaji” au “ndoa ya kimwitikio”, lakini kwa tafakari ya Aya na mafundisho yake, inaonekana wazi kwamba uchaguaji wa ndoa wa kiutendaji (unaotokana na uelewa, fikra, upangaji na uwajibikaji) unalingana zaidi na mtazamo wa Kiislamu wa Qur’an. Kinyume chake, ndoa ya kimwitikio (iliyotokana na hisia, shinikizo, au haraka na pupa) inaelekea kuwa mbali na roho ya mafundisho ya Qur’an juu ya tafakari, mashauriano na kuchukua hatua kwa hekima.

Rejea:

1-Surah Al-Imran: Aya ya 190.

2-Surah Rum: Aya ya 21.

3-Surah Muhathir: 38.

4-Surah Al-Imran: Aya ya 159.